Stanowisko w sprawie dokonywanych i planowanych zmian w funkcjach lasów zarządzanych przez PGL LP
Opublikowano: 28.02.2024

Warszawa, 28.02.2024 r.

STANOWISKO
POLSKIEGO TOWARZYSTWA LEŚNEGO
W SPRAWIE DOKONYWANYCH I PLANOWANYCH ZMIAN W FUNKCJACH LASÓW
NA OBSZARACH ZARZĄDZANYCH PRZEZ
PAŃSTWOWE GOSPODARSTWO LEŚNE LASY PAŃSTWOWE
 
     Polskie lasy państwowe, obejmujące ¼ powierzchni kraju, stanowią własność narodu. Ich obecny stan i zasoby są m.in. dorobkiem polskiej nauki i kilku pokoleń leśników. Dzisiaj, w setną rocznicę powstania PGL Lasy Państwowe, możemy z dumą powiedzieć, że stanowią one olbrzymi zasób wartości materialnych, przyrodniczych i duchowych narodu. Odbudowane po zniszczeniach I i II wojny światowej, także po licznych klęskach natury biotycznej, abiotycznej i antropogenicznej oraz likwidacji skutków klęsk wielkopowierzchniowych o różnym charakterze, stanowią obecnie zróżnicowane pod względem wieku, składów gatunkowych i zasobności ekosystemy leśne, są zdolne do zaspokajania potrzeb społecznych - i to zarówno tych materialnych (np. surowiec drzewny) jak i niematerialnych (np. wypoczynek), przy jednoczesnej dbałości o zachowanie bogactwa przyrodniczego (np. różnorodności przyrodniczej).

     Siłą polskiego leśnictwa jest unikalna w skali krajów Unii Europejskiej, struktura własności lasów (80% ich powierzchni znajduje się w rękach państwa). Struktura ta pozwoliła na wypracowanie, przy udziale polskiej nauki, modelu wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Realizowany w praktyce, od ponad trzydziestu lat, model ten pozwala skutecznie chronić wartości przyrodnicze na dużych obszarach, jak i racjonalnie użytkować oraz udostępniać lasy społeczeństwu. Takiej możliwości nie mają kraje Unii Europejskiej, stąd część propozycji zawartych w „Europejskim Zielonym Ładzie” nie przystaje do naszych uwarunkowań. Wytyczone w nim cele jesteśmy w stanie osiągnąć metodami aktywnej gospodarki leśnej, a nie poprzez maksymalizację ochrony biernej  i wyłączanie lasów z użytkowania. W kontekście do tego ostatniego działania powstaje pytanie - czym kraje Unii Europejskiej, w tym Polska, zamierzają zastąpić drewno, jedyny surowiec ekologiczny, odnawialny, planując rozwój w zgodzie z ochroną środowiska?
 


     W Polsce, w oparciu o wieloletnią wiedzę naukową i doświadczenie, wypracowano model leśnictwa wielofunkcyjnego, który jest ciągle udoskonalany. Modyfikacje wdrażane w wielofunkcyjnej gospodarce leśnej uwzględniają zarówno ochronę przyrody, zmiany klimatyczne i rozwój technologiczny, ale także oczekiwania społeczne. Wszystko opiera się na transparentnym systemie planowania i nadzoru wykonywanych zadań. Rozmiar cięć oraz wielkość pozyskanego surowca drzewnego, a także wszelkie działania z zakresu ochrony przyrody na terenie nadleśnictw są  projektowane w 10-letnich Planach Urządzania Lasu (PUL),  zatwierdzanych przez Ministra właściwego ds. Środowiska. Praca leśników opiera się zatem na podstawach prawnych i  respektowaniu obowiązujących przepisów. W związku z  medialnie zarysowaną w ostatnim czasie redefinicją społeczną celów stawianych przed leśnictwem, podnosimy  także potrzebę zmian i modyfikacji w zasadach planowania w leśnictwie, poprzez m.in. zwiększenia realnego udziału społeczeństwa w tworzeniu planów jak i ustalaniu wiodących funkcji lasów. Stoimy na stanowisku, że uspołecznienie zarządzania tym majątkiem jest koniecznością.

     Uważamy, że stale doskonalony model wielofunkcyjnej gospodarki leśnej jest optymalną formą odpowiedzialnego gospodarowania zasobami  przyrodniczymi i surowcowymi  kraju. Nie staje to w sprzeczności z potrzebą tworzenia nowych obszarów chroniony oraz powiększania już istniejących, ale po uwzględnieniu przesłanek przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. Za pilne uważamy także zmianę form użytkowania lasów wokół miast i osiedli.

     Dysponujemy doświadczeniem kilku pokoleń leśników, za których to sprawą istnieje tak wiele cennych przyrodniczo obszarów, ale także sprawdzonymi rozwiązaniami, które ten sukces umożliwiły. Są nimi ustawowa zasada samofinansowania czy też utworzenie Funduszu Leśnego, pozwalającego z jednakową starannością dbać o każdy fragment lasu. Środki tego Funduszu wykorzystywane były w ostatnich latach niezgodnie z przeznaczeniem, do doraźnych celów politycznych, co powodowało negatywne postrzeganie Lasów Państwowych w społeczeństwie. Ustawowe cele tego fundusz pozostają nadal aktualne wobec wyzwań gospodarki leśnej. Uważamy także że LP powinny, w większym niż dotychczas stopniu, partycypować  w budżetach lokalnych samorządów poprzez wzrost podatku leśnego.

     O dorobku polskiego leśnictwa, zwłaszcza na przestrzeni ostatnich 80 lat, świadczą: systematyczny wzrost powierzchni lasów własności Skarbu Państwa z 5,4 do 7,4 mln ha; zasobów drzewnych  z 695 mln m3 do 2,68 mld m3, a także systematyczny wzrost średniego wieku drzewostanów czy wzrastający  procentowy udział gatunków liściastych w składzie drzewostanów (GUS 2023), przy jednoczesnym w tym okresie dostarczeniu gospodarce ponad 2 mld m3 drewna. Umożliwiło to rozwój kraju i zbudowanie w Polsce przemysłu drzewnego na światowym poziomie, a także utworzenie ponad czterystu tysięcy miejsc pracy w 40 tysiącach firm, których wartość produkcji wyniosła  w 2021 r. 140 mld zł. Przemysł drzewny odgrywa zatem istotną rolę w rozwoju całej gospodarki kraju, a jego udział w PKB wynosi ok. 6,5%, natomiast udział w produkcji całego przemysłu przetwórczego stanowi ok. 9%. 

     Pozyskanie drewna w LP obywało się i powinno odbywać nadal według formuły zrównoważonego rozwoju. Wzrastająca struktura wiekowa i stały wzrost zasobów drzewnych, co było i jest jednym z celów gospodarki leśnej, pozwoliły na wzrost pozyskania tego strategicznego i ekologicznego surowca, nigdy jednak ponad bieżący przyrost. Zostało to  wykorzystane do bezprecedensowych ataków na Lasy Państwowe, ich strukturę i ustawowe regulacje ich funkcjonowania. Biorąc to pod uwagę, widzimy pilną potrzebę opracowania długookresowej strategii funkcjonowania i rozwoju sektora leśno-drzewnego. Nasilające się postulaty środowisk ekologicznych, domagających się radykalnego zmniejszeniu pozyskania drewna, są oparte o niepełną i jednostronną wiedzę, bez ponoszenia odpowiedzialności za ich skutki gospodarcze i społeczne. Nie znaczy to, że nie widzimy potrzeby weryfikacji i doskonalenia zasad planowania oraz sposobów użytkowania zasobów. Proces ten powinien uwzględniać dotychczas zdobyte doświadczenia, być poparty analizą skutków i zostać wypracowany przy udziale społeczeństwa.

     Po transformacji ustrojowej, 34 lata temu, społeczeństwo uznało, że ochrona i zrównoważone użytkowanie polskich lasów państwowych stanowi interes narodowy ponad podziałami politycznymi. Zbudowano w oparcie o zachowaną strukturę własności lasów   efektywny przyrodniczo, gospodarczo i społecznie system organizacyjny polskiego leśnictwa potwierdzony obecnym stanem lasów ich dużą bioróżnorodnością i znaczeniem sektora leśno-drzewnego w gospodarce.  Ewolucja postaw społecznych i postępująca w ostatnim czasie  znacząca  zmiana oczekiwań wobec funkcji lasów nie spotkały się niestety z właściwą reakcją zarządzających upolitycznionymi Lasami Państwowymi, zabrakło dialogu i współdziałania, co doprowadziło do często przesadnych ataków na środowisko leśników i stało się  zagrożeniem dla wypracowania społecznego konsensusu. W ostatnich latach nagromadziło się wiele negatywnych ocen leśnictwa w naszym kraju. Zawłaszczenie Lasów Państwowych przez jedna partię polityczną, arogancja, nepotyzm, obsadzanie kierowniczych stanowisk przez osoby niekompetentne, czy też wykorzystywanie zasobów finansowych do partyjnych celów, doprowadziły LP do wizerunkowego kryzysu. Stało się to pretekstem dla zwolenników leśnictwa segregacyjnego, do propozycji demontażu ustroju LP wraz z całym ich dotychczasowym dorobkiem. 

     Biorąc pod uwagę powyższe względy, apelujemy o systemowe regulacje zasad i metod gospodarowania powierzonym leśnikom majątkiem narodowym, jakim są polskie lasy państwowe. Dlatego też uważamy, że sprawy te powinna regulować nowa Polityka Leśna Państwa, wypracowana przy udziale wszystkich interesariuszy. Sprzeciwiamy się doraźnym działaniom i realizacji krótkookresowych celów politycznych, albowiem polskie lasy są wielowiekowym tworem przyrody oraz człowieka i własnością przyszłych pokoleń.

     Z dużym zaniepokojeniem przyjęliśmy zatem niespodziewaną i niekonsultowaną ze środowiskiem leśników (naukowców i praktyków) decyzję Pani Minister Klimatu  i Środowiska z dnia 8 stycznia 2024 r., dotyczącą wstrzymania realizacji zaplanowanych zadań w kilku kompleksach leśnych. Ograniczenia te wprowadzone zostały na terenie zarządzanym przez PGL LP na 94 tys. ha, bez przeprowadzenia konsultacji z ich zarządcami, lokalnymi społecznościami i przemysłem drzewnym. Konsekwencje takiej decyzji dotyczą nie tylko wielomilionowych strat finansowych Zakładów Usług Leśnych (ZUL) i całej branży przemysłu drzewnego, ale dotykają także sfery społecznej (bankructwa, wzrost bezrobocia i niezadowolenie społeczne). Pismo Pani Minister z dnia 23 stycznia 2024 r. nakazujące Dyrektorowi Generalnemu LP zagwarantowanie realizacji umów zawartych z ZUL-ami nie rozwiązuje problemu.

     Z przykrością przyjmujemy takie decyzje, których intencją była ochrona przyrody, ale które w efekcie tej przyrodzie mogą zaszkodzić. Uważamy, że będą one w różnych przedziałach czasowych skutkować zagrożeniem trwałości i stabilności drzewostanów i ekosystemów leśnych (niekontrolowane gradacje owadów, szkody od patogenów, pożary lasów, ustępowanie gatunków rzadkich i zagrożonych), obniżeniem różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach i zwiększeniem przez lasy w różnych przedziałach czasowych emisji dwutlenku węgla. W wielu sytuacjach planowana gospodarka leśna jest narzędziem aktywnej ochrony przyrody i służy utrzymaniu różnorodności biologicznej na wysokim poziomie.
 
     Obawiamy się aby dotychczasowy sposób działań, podejmowanych w dobrej wierze - ale bez dokonania analizy skutków i  bez udziału  interesariuszy - nie stał się zasadą. Dlatego też, przed podjęciem kolejnych kroków, proponujemy podjęcie dialogu ze wszystkimi zainteresowanymi stronami i przy udziale specjalistów z  nauk leśnych i pokrewnych, co umożliwi znalezienie dobrych i merytorycznie uzasadnionych rozwiązań.

     Polskie Towarzystwo Leśne (PTL) zrzesza ponad 5 tys. osób, wśród których są zarówno naukowcy jak i praktycy leśni, dysponujący szeroką wiedzą i doświadczeniem w zarządzaniu i ochronie środowiska leśnego. Jest to organizacja apolityczna, społeczna i niezależna, której od ponad 140 lat istnienia przyświeca idea pro bono silvae (dla dobra lasu), dlatego deklarujemy swój ekspercki głos w sprawach dotyczących gospodarki leśnej i ochrony przyrody. Towarzystwo nasze jest gotowe uczestniczyć w pracach nad Polityką Leśną Państwa (poprzednia przyjęta została uchwałą Rady Ministrów w kwietniu  1997 roku) oraz Narodowym Programem Leśnym. Wieloletnią tradycją PTL jest organizowanie szerokich debat z udziałem różnych stron. Jesteśmy gotowi do dyskusji nie tylko w gronie naukowców i polityków, ale także do debat okrągłego stołu z udziałem odbiorców surowca drzewnego, przedstawicieli ekologicznych organizacji pozarządowych oraz wszystkich tych, dla których LAS jest wartością szczególną.

     Polskie lasy państwowe, będące olbrzymim zasobem wartości przyrodniczych i materialnych tego i przyszłych pokoleń, powinny być przedmiotem szczególnej troski państwa i całego społeczeństwa. Ponawiamy zatem apel o  rozpoczęcie prac nad nową Polityką Leśną Państwa, Narodowym Programem Leśnym oraz nowelizacją ustawy o lasach.
 
Honorowy Przewodniczący PTL Prof. dr hab. Andrzej Grzywacz
Przewodniczący Zarządu Głównego PTL Dr inż. Janusz Dawidziuk
 
 
 
Do wiadomości:
  1. Pan Andrzej Duda, Prezydent RP
  2. Pan Donald Tusk, Prezes Rady Ministrów RP
  3. Pani Poseł Urszula Pasławska, Przewodnicząca Sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
  4. Senacka Komisja Klimatu i Środowiska
  5. Pani Paulina Hennig-Kloska, Minister Klimatu i Środowiska
  6. Pan Krzysztof Hetman, Minister Rozwoju i Technologii
  7. Pan Czesław Siekierski, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
  8. Pan Witold Koss, Dyrektor Generalny Lasów Państwowych
  9. Wydział II Nauk ​Biologicznych i Rolniczych Polskiej Akademii Nauk
  10. Komisja Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych Polskiej Akademii Umiejętności
  11. Wydział Leśny Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
  12. Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie
  13. Wydział Leśny Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
  14. Instytut Badawczy Leśnictwa
  15. Związek Leśników Polskich w RP
  16. Krajowa Sekretariat Zasobów Naturalnych, Ochrony Środowiska i Leśnictwa NSZZ „Solidarność”
  17. Krajowa Sekcja Leśnictwa NZSS  „Solidarność”
  18. Krajowy Sekretariat Budownictwa, Drzewiarzy i Ochrony Środowiska  NSZZ „Solidarność” -80
  19. Związek Zawodowy Pracowników Technicznych Leśnictwa
  20. Pan Eugeniusz Grzeszczak, Przewodniczący Polskiego Związku Łowieckiego
  21. Zarząd Główny Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa
  22. Ruch Obrony Lasów Polskich 
  23. Towarzystwo Przyjaciół Lasu
  24. Liga Ochrony Przyrody
  25. Stowarzyszenie Leśników i Właścicieli Lasów
  26. Centrum Strategii Środowiskowych 
  27. Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego
  28. Polski Związek Pracodawców Leśnych
  29. Inne organizacje i instytucje związane z leśnictwem
 
 


 


Tezy z debaty "Diagnoza sytuacji w leśnictwie i potencjalnych kierunków zmian"
Opublikowano: 28.12.2023

W dniach 28-29 sierpnia 2023 r. w Kórniku, Polskie Towarzystwo Leśne zorganizowało debatę na temat "Diagnoza sytuacji w leśnictwie i potencjalnych kierunków zmian". W wyniku dyskusji, do której zaproszono 20 osób reprezentujących różne grupy interesariuszy leśników, drzewiarzy i członków organizacji ekologicznych, powstał dokument prezentujący różnorodne opinie na temat kierunków zmian w polskim leśnictwie. Tekst ten został poddany dalszym konsultacjom w Zarządzie Głównym, oddziałach i komisjach Polskiego Towarzystwa Leśnego

W ich wyniku, sumując tezy wszystkich uczestników debaty, Komisja Polityki Leśnej PTL opracowała Tezy z debaty na temat „Diagnoza sytuacji w leśnictwie i potencjalnych kierunków zmian” opracowane w wyniku aktualnie toczących się dyskusji organizowanych przez Polskie Towarzystwo Leśne, które zamieszczamy poniżej.

Polskie Towarzystwo Leśne od początku swojego istnienia, za podstawowy cel swojej działalności wyznaczyło sobie dobro polskiego leśnictwa i polskich lasów (Pro Bono Silvae). Uważamy że czynny udział w dyskusji nad przyszłym kształtem modelu gospodarki leśnej w Polsce jest naszym obowiązkiem, zarówno w postaci wkładu merytorycznego do tej dyskusji naszych członków, fachowców - leśników, jak i w formie organizowania debat, w których mają możliwość wyrażenia swoich poglądów przedstawiciele różnych grup społecznych zainteresowanych lasami.

Tezy z debaty można również pobrać TUTAJ.


  1. Dotychczasowy dorobek nauki i praktyki leśnej, a także polska struktura własnościowa Lasów Państwowych upoważniają do stwierdzenia, że realizowany od ponad 30 lat model leśnictwa wielofunkcyjnego jest optymalną formą aktywnej ochrony różnorodności biologicznej, zaspokajania potrzeb gospodarczych i społecznych oraz gwarantem realizacji ambitnej koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu. Z uwagi na zmieniające się warunki klimatyczne, model ten powinien być doskonalony, a wprowadzane modyfikacje powinny uwzględniać najnowsze osiągnięcia nauki i doświadczenie praktyki leśnej oraz głos społeczeństwa obywatelskiego.
 
  1. Społeczna własność Lasów Państwowych w Polsce powinna zostać na trwałe wpisana do Konstytucji RP, co ostatecznie zapewni im ochronę przed potencjalnymi zmianami właścicielskimi i grami politycznymi.
 
  1. Istnieje potrzeba podjęcia prac nad nową ustawą o lasach, która w momencie jej uchwalenia w 1991 roku była nowatorskim aktem prawnym, zmieniającym filozofię i dotychczasowe cele leśnictwa. Ustawa ta wymaga obecnie zmian i dostosowania do aktualnego postrzegania przyrodniczych, społecznych i gospodarczych funkcji lasu, a także skutków aktualnych i prognozowanych zmian klimatycznych.
 
  1. Konieczne jest opracowanie nowej Polityki Leśnej Państwa, odpowiadającej na aktualne uwarunkowania i wyzwania, a w następnej kolejności powrót do realizacji Narodowego Programu Leśnego definiującego ogólne kierunki zarządzania lasami.
 
  1. W celu ustabilizowania i uspołecznienia procesu zarządzania Lasami Państwowymi proponuje się utworzenie Rady Lasów Państwowych, której to powołanie powinna uwzględniać nowa ustawa o lasach. Do kompetencji tej Rady, pełniącej funkcje nadzorcze nad LP, złożonej z interesariuszy powoływanych w sposób rotacyjny, zapewniający polityczną niezależność, należeć powinny: wyłanianie kandydatury dyrektora generalnego LP, określanie bieżącej polityki LP, przyjmowanie planów finansowo-gospodarczych oraz udzielanie corocznego absolutorium dyrektorowi generalnemu.
 
  1. Nowelizacja zasad i instrukcji regulujących gospodarkę leśną powinna odpowiadać na współczesne wyzwania i potrzeby ochrony przyrody z racjonalnym, uzasadnionym społecznie i gospodarczo, użytkowaniem lasu. Dokumenty te powinny być poddane konsultacji w formie wynikającej z zapisów nowej ustawy o lasach.
 
  1. W celu uspołecznienia procesów decyzyjnych związanych z leśnictwem i ochroną przyrody w lasach publicznych należy utworzyć Radę Dialogu Społecznego ds. leśnictwa przy właściwym ministrze, która stanowiłaby szerokie forum dyskusji.
 
  1. Niezbędne jest sprofesjonalizowanie i zintensyfikowanie udziału przedstawicieli reprezentujących interesy Polski i polskiej przyrody, także w zakresie leśnictwa, w organach Unii Europejskiej oraz w innych organizacjach międzynarodowych. Niedostateczne i nieskoordynowane uczestnictwo polskich przedstawicieli w tych organach w trakcie tworzenia strategii ochrony i użytkowania zasobów przyrody, w tym lasów, powoduje nieuwzględnienie w tych dokumentach polskich uwarunkowań dających szanse na bardziej skuteczne osiąganie celów tych regulacji.
 
  1. Istnieje potrzeba utworzenia nowych obszarów chronionych oraz ewentualnego powiększenia już istniejących, z uwzględnieniem przesłanek przyrodniczych, gospodarczych, naukowych i społecznych. Tworzenie lub powiększanie istniejących obszarów chronionych powinno wynikać z Polityki Ekologicznej Państwa. Lasy Państwowe powinny aktywnie uczestniczyć w procesie tworzenia tych obszarów.
 
  1. Należy doskonalić mechanizmy stymulujące racjonalne gospodarowanie lasami niepaństwowymi, a ich ewentualne włączenie do systemu ochrony przyrody powinno wiązać się z rekompensatami za utracone korzyści. Polityka Leśna Państwa i Narodowy Program Leśny muszą dotyczyć lasów wszystkich form własności.
 
  1. Istnieje potrzeba opracowania nowej polityki naukowej i kierunków badań w zakresie nauk leśnych, w szczególności tych związanych z wpływem obecnych i przewidywanych zmian klimatycznych na ekosystemy leśne. Badania te powinna mieć trwałe finansowanie zarówno z budżetu Państwa jak i ze środków Lasów Państwowych.
 
  1. Różnicowanie funkcji lasu powinno odbywać się na kilku szczeblach planowania począwszy od określenia leśnych obszarów funkcjonalnych o zróżnicowanych funkcjach dominujących. Planowanie to powinno poprzedzać opracowywanie planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa.
 
  1. Podstawowym dokumentem prowadzenia gospodarki leśnej przez nadleśnictwa powinien nadal być 10-letni plan urządzenia lasu, uwzględniający tempo zmieniających się warunków środowiskowych, coraz lepsze rozpoznanie bogactwa przyrodniczego i rosnące oczekiwania społeczne co do funkcji rekreacyjnych i turystycznych, a także możliwości produkcyjne lasów.
 
  1. Plan urządzenia lasu winien podlegać formalnym konsultacjom,  także w ramach tzw. dialogu społecznego, z wykorzystaniem Zespołu Lokalnej Współpracy powoływanego na czas jego tworzenia. Tak uzgodniony PUL, po zatwierdzeniu przez ministra, powinien stanowić trwały i niekwestionowany już fundament działalności nadleśnictwa w całym okresie jego obowiązywania.
 
  1. Lasy Państwowe, gospodarujące majątkiem Skarbu Państwa, czyli całego Narodu, musi cechować transparentność i przejrzystość w działaniu, w szczególności w zakresie finansów, wielkości pozyskania, sprzedaży drewna i polityki cenowej oraz zasad kontraktowania usług leśnych.
 
  1. Dotychczasowy brak skodyfikowanej polityki personalnej w Lasach Państwowych umożliwia podejmowanie decyzji kadrowych, nieopartych na kompetencjach, wykształceniu i doświadczeniu zawodowym, a jedynie na podstawie przynależności partyjnej lub związkowej. Powoduje to utratę zaufania społeczeństwa do Lasów Państwowych i leśników oraz wpływa demoralizująco na pracowników.
 
  1. Należy zrewidować decyzje kadrowe podjęte w szczególności na przestrzeni ośmiu ostatnich lat i poddać ocenie kompetencje kadry kierowniczej w LP powołanej w oparciu o partyjne lub związkowe rekomendacje, a następnie opracować i wdrożyć nową politykę personalną, uwzględniającą w szczególności: ścieżki awansów (rozwoju), zasady naboru pracowników, kryteria awansowania i odwoływania, nadawania i obniżania stopni zawodowych, zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych, nowoczesne systemy wynagradzania oraz oceny pracowników.
 
  1. Należy przywrócić, zgodnie z obowiązującą ustawą o lasach, kompetencje poszczególnym szczeblom zarządzania, a zwłaszcza nadleśniczym.
 
  1. Edukacja pracowników LP w zakresie komunikacji społecznej i relacji z podmiotami zewnętrznymi powinna być procesem ciągłym.
 
  1. W celu odbudowy zaufania do instytucji Lasy Państwowe oraz samych leśników należy wypracować i wdrożyć nową, profesjonalną politykę informacyjną, opartą w głównej mierze na zasadzie transparentności działań.
 
  1. Konieczne są kompleksowe działania informacyjno-edukacyjne dotyczące zasad prowadzenia wielofunkcyjnej, zrównoważonej gospodarki leśnej oraz wykorzystywania i promocji drewna jako ważnego elementu realizacji koncepcji Europejskiego Zielonego Ładu.
 
  1. Pilną potrzebą jest określenie stabilnych i trwałych zasad współpracy Lasów Państwowych z sektorem drzewnym oraz sektorem usług leśnych.
 
  1. Należy powrócić do katalogu celów i przestrzegania transparentności przepływów środków finansowych w Lasach Państwowych.
 
  1. Zwracamy uwagę na niedocenianą i pomijaną rolę zadrzewień w kształtowaniu krajobrazu i środowiska. Lasy Państwowe wraz z samorządami winny być inicjatorem tych działań i czynnie uczestniczyć w tym procesie.
 
  1. Istnieje potrzeba rozliczenia realizacji „Wizji działań na rzecz rozwoju Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe”.
 
Zebrano i opracowano w Komisji Polityki Leśnej ZG PTL
Przewodniczący Komisji dr inż. Kazimierz Szabla


Spotkanie dyskusyjne "Diagnoza sytuacji w leśnictwie i potencjalnych kierunków zmian "
Opublikowano: 28.12.2023

Z inicjatywy Oddziału Wielkopolskiego Polskiego Towarzystwa Leśnego w dniach 28-29 sierpnia 2023 r. w Kórniku odbyło się spotkanie dyskusyjne poświęcone wymianie opinii nt.: "Diagnoza sytuacji w leśnictwie i potencjalnych kierunków zmian".

W wyniku dyskusji uczestnicy sformułowali wnioski przedstawione poniżej. Wnioski ze spotkania można pobrać również TUTAJ.


W spotkaniu udział wzięli: 

  1. dr inż. Janusz Dawidziuk - przewodniczący Zarządu Głównego PTL, dyrektor Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej 
  2. mgr inż. Jerzy Flisykowski -  przewodniczący Oddziału Wielkopolskiego PTL
  3. dr inż. Wojciech Gil -  sekretarz Zarządu Głównego PTL
  4. mgr inż. Grzegorz Godlewski - emerytowany nadleśniczy
  5. prof. dr hab. Dariusz J. Gwiazdowicz - profesor Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
  6. dr inż. Jędrzej Kasprzak - Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce
  7. dr inż. Antoni Kostka - Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze
  8. dr inż. Kazimierz Szabla - emerytowany dyrektor regionalny Lasów Państwowych, przewodniczący Komisji Polityki Leśnej ZG PTL
  9. dr Andrzej Talarczyk - dyrektor ds. badań i rozwoju Taxus IT, ekspert Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ 
  10. dr inż. Janusz Zaleski -  b. wiceminister środowiska, b. zastępca dyrektora generalnego Lasów Państwowych

 
Wnioski dotyczące polityki leśnej

  1. Uważamy, że wielofunkcyjne leśnictwo, uwzględniające potrzeby społeczne, przyrodnicze, gospodarcze, nie utraciło racji bytu i powinno ulegać modyfikacji w oparciu o doświadczenia nauki i praktyki leśnej, z uwzględnieniem głosu społeczeństwa i opinii ekspertów.
  2. Głównym zadaniem dzisiaj jest sformułowanie - w wyniku szerokiej dyskusji angażującej wszystkich interesariuszy - społecznego kontraktu dla lasów na szczeblu krajowym, określającego główne zasady i priorytety w zarządzaniu lasami.
  3. Konieczne jest opracowanie i nowej polityki leśnej państwa, odpowiadającej na aktualne uwarunkowania i wyzwania, a w następnej kolejności narodowego programu leśnego definiującego ogólne kierunki zarządzania lasami.
  4. Należy powołać Radę Dialogu Społecznego ds. Lasów (np. przy Ministrze Klimatu i Środowiska lub przy sejmie), która stanowiłaby forum dyskusji społecznej w sprawach dotyczących lasów.
  5. Różnicowanie funkcji lasu powinno odbywać się na kilku szczeblach planowania począwszy od określenia leśnych obszarów funkcjonalnych o zróżnicowanych funkcjach dominujących.
  6. Uważamy, że istnieje potrzeba tworzenia nowych obszarów chronionych, na terenach cennych przyrodniczo, z uwzględnieniem przesłanek naukowych i społecznych. Wielkość i proces poszerzania obszarów chronionych na terenie lasów państwowych powinien wynikać z kontraktu społecznego zawartego na poziomie centralnym i lokalnym.  
  7. Sposób i poziom użytkowania lasów publicznych powinien wynikać z kontraktu społecznego. 
  8. Należy niezwłocznie przygotować wariantowe scenariusze przewidujące potencjalne konsekwencje dla polskich lasów wdrożenia prawodawstwa i polityki UE w obszarze ochrony bioróżnorodności i klimatu. Scenariusze te należy pogłębić o analizy skutków przyrodniczych, gospodarczych i społecznych.  Niezbędne jest sprofesjonalizowanie i zintensyfikowanie udziału przedstawicieli reprezentujących interesy Polski w zakresie leśnictwa w ciałach Unii Europejskiej i organizacjach międzynarodowych.
  9. Należy promować kaskadowe wykorzystanie drewna i przeciwdziałać spalaniu pełnowartościowego surowca.
  10. Należy doskonalić mechanizmy stymulujące racjonalne gospodarowanie lasami niepaństwowymi. Polityka leśna państwa i narodowy program leśny powinny dotyczyć lasów wszystkich form własności. 
  11. Należy opracować prawnofinansowe mechanizmy zarządzania obszarami i gatunkami chronionymi na obszarze LP .  


 Wnioski dotyczące funkcjonowania Lasów Państwowych

  1. Należy prawnie odpolitycznić politykę kadrową w Lasach Państwowych i wprowadzić również na prawnych zasadach profesjonalne ścieżki awansów kadrowych.  
  2. Należy rozszerzyć centralny poziom decyzyjny o organ administracyjno-społeczny, Radę Lasów Państwowych, która będzie pełniła funkcje nadzorcze nad LP, złożoną z interesariuszy, powoływaną w sposób rotacyjny, zapewniający polityczną niezależność, obdarzoną, między innym, kompetencjami: powoływania dyrektora generalnego LP, określania bieżącej polityki LP, przyjmowania planów finansowo-gospodarczych, udzielania corocznego absolutorium dyrektorowi generalnemu, określania jaka część zysku PGL LP powinna być przeznaczone na cele ochrony przyrody. 
  3. Należy zdecentralizować decyzje na poziom wykonawczy, przywrócić kompetencje poszczególnym szczeblom zarządzania – a zwłaszcza nadleśniczym – zgodnie z ustawą o lasach. 
  4. Należy jasno zapisać w prawie zamknięty katalog celów i transparentność przepływu środków finansowych w Lasach Państwowych.  
  5. Pilną potrzebą jest wypracowanie stabilnych długookresowych zasad współpracy LP z sektorem leśno-drzewnym i sektorem usług leśnych.  
  6. Należy wprowadzić profesjonalny system prowadzenia konsultacji społecznych na poziomie PUL. 
  7. Należy wypracować i wdrożyć profesjonalne zasady polityki informacyjnej, opartej na transparentności działań, kierunków zmian i odbudowy zaufania do instytucji LP i leśników.  
  8. Funkcjonowanie LP wymaga dalszej optymalizacji wydajności, rozwoju technologicznego i automatyzacji działania. Stworzyłoby to możliwości wzrostu cen usług leśnych, obniżek cen drewna.  
  9. Lasy Państwowe, gospodarujące majątkiem Narodu, cechować winna transparentność i przejrzystość w działaniu, w szczególności w zakresie finansów, wielkości pozyskania, sprzedaży drewna i polityki cenowej, oraz kontraktowania usług leśnych.
  10. Edukacja pracowników LP w zakresie komunikacji społecznej, relacji z zewnętrznymi podmiotami i obywatelami winna być procesem ciągłym.
  11. Konieczne są kompleksowe działania informacyjno-edukacyjne dotyczące zasad prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej oraz wykorzystywania i promocji drewna jako odnawialnego ekologicznego surowca.


Pismo do Ministerstwa Klimatu i Środowiska w sprawie stanowiska PTL do Nowej Strategi Leśnej UE
Opublikowano: 11.08.2021

              Warszawa, 5 sierpnia 2021 r.
                                                                                                                         
 
 Pan                                                                                             
Edward Siarka                                                                         
Sekretarz Stanu                                                                      
Pełnomocnik Rząu ds. Leśnictwa i Łowiectwa               
Ministerstwo Klimatu i Środowiska                                  


Szanowny Panie Ministrze

W nawiązaniu do pisma  Pana Ministra ZN: DLŁ-WWM.0730.10.2021.MW z dnia 27.07.2021 r. w sprawie przedstawienia stanowiska do dokumentu Nowej Strategii Leśnej UE do 2030 r (dokument nr COM(2021)572)

Polskie Towarzystwo Leśne przekazuje uwagi, opinie i spostrzeżenia do tego dokumentu.

Nowa Strategia leśna UE do 2030 r. jest dokumentem, ważnym ze względu na potrzebę bardziej aktywnej ochrony lasów w odniesieniu do wzrastającego ich znaczenia w łagodzeniu globalnych zmian klimatycznych a także ze względu na ich rolę w ochronie bioróżnorodności, oraz utrzymaniu i rozwoju ważnych funkcji gospodarczych i społecznych. Ma to istotne znaczenie dla kształtowania warunków życia oraz rozwoju cywilizacyjnego człowieka. W tym względzie Strategia trafnie opisuje rolę i znaczenie lasów.  Analizując dokument Nowej strategii leśnej UE do 2030 r. należy podzielić obawy o przyszłość lasów w Europie i uznać słuszność głównych założeń, których celem są działania m.in. „na rzecz wzmocnienia ochrony i odbudowy lasów, wzmocnienia zrównoważonej gospodarki leśnej oraz poprawy monitorowania i skutecznego zdecentralizowanego planowania w zakresie lasów w UE w celu zapewnienia odpornych ekosystemów leśnych i umożliwienia lasom wypełniania ich wielofunkcyjnej roli.” Istotą sprawy jest podjęcie takich inicjatyw i działań, które stworzyły by płaszczyznę do poszukiwań kompromisu pomiędzy aktywnością gospodarczą a skuteczną ochroną przyrody, w tym ochroną różnorodności biologicznej. Nowa strategia może być dokumentem, który stwarza taką możliwość (ramka 1, punkt  4). Szczególnie istotne jest uznanie zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki leśnej za kanwę realizacji założeń Strategii.


       Strategia dokonuje jednak przewartościowania dotychczasowego pojęcia leśnictwa, definiowanego dotąd jako leśnictwo zrównoważone w sensie przyjętym przez Forest Europe ( dawniej MCPFE). Przestaje zatem istnieć równowaga między trzema funkcjami lasu. Nadrzędnym celem jest ochrona klimatu i powiązana z nią ochrona bioróżnorodności. Funkcje społeczna i gospodarcza lasu - nie mniej ważne - są jednak funkcjami służebnymi, podporządkowanymi. Taka hierarchia może budzić zastrzeżenia w związku z tradycyjnym postrzeganiem leśnictwa. Uznać jednak trzeba, że w perspektywicznym horyzoncie czasowym ten kierunek zmian cywilizacyjnych jest nieunikniony i należy go adoptować definiując lokalne tempo adaptacji i zmian.

       Omawiany dokument jest zbieżny z polskim dorobkiem prac nad Narodowym Programem Leśnym, podjętych w 2012. Strategia UE potwierdza trafne podejście zaprezentowane w pracach nad NPL traktowania całego sektora leśno-drzewnego i ochrony przyrody w lasach jako problemów nie dających się rozwiązać w izolacji, oddzielnie. Tylko bowiem w takim ujęciu można równoważyć gospodarkę leśną i zapewnić dostarczanie dóbr i usług ekosystemowych oraz skutecznie chronić bioróżnorodność. Dlatego tak ważnym jest stworzenie płaszczyzny do poszukiwań kompromisu pomiędzy aktywnością gospodarczą a skuteczną ochrona przyrody. Nie zawsze taki efekt osiąga się  wyłączając powierzchnię z działalności gospodarczej np. leśnej. Niekiedy działalność gospodarcza jest narzędziem skutecznej ochrony różnorodności biologicznej, zwłaszcza w lasach tak mocno przekształconych w monokultury przez człowieka na przestrzeni lat. Fakt objęcia jakiegoś obszaru ochroną ścisłą nie oznacza, że wartości tego terenu i przedmiot ochrony stają się automatycznie bezpieczne. Pozostawienie 10% powierzchni lądowej w obszarze ochrony ścisłej, co w Nowej Strategii Leśnej jest założeniem bez zdefiniowanych kryteriów ich wydzielania, w większości państw UE skoncentrowane zostanie w lasach, w szczególności w państwach z dominującą, społeczną strukturą własności.  W Polsce realizacja tego zapisu wiązałaby się jednak, jak szacują niektórzy eksperci, z koniecznością objęcia ochroną ścisłą około 2,5 mln ha lasów, co przeorganizowałoby i przewartościowało możliwość prowadzenie leśnictwa wielofunkcyjnego.  Dlatego podtrzymujemy  stanowisko PTL wyrażone w opinii do „Unijnej strategii ochrony bioróżnorodności 2030” wyrażone w Apelu Polskiego Towarzystwa Leśnego oraz Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa o aktywne uczestnictwo Polski w dalszych pracach UE nad „Unijną strategią na rzecz bioróżnorodności 2030”, uwzględniające specyfikę, dorobek i dotychczasowe osiągnięcia leśnictwa polskiego w ochronie bioróżnorodności. Polska winna także aktywnie uczestniczyć w opracowaniu kryteriów wyznaczania lasów pierwotnych i starodrzewi nie tylko z uwagi na konieczność zachowania trwałości lasów ale także ze względu na gospodarczo–społeczne skutki ograniczeń.
      
     Strategia podkreśla konieczność adaptacji lasów do narastających zmian klimatu. Już dzisiaj wyraża się to w złym stanie wielu lasów w Europie i wymaga pilnych i zakrojonych na dużą skalę przebudów drzewostanów. Nowa strategia leśna ma na celu sprostanie tym wyzwaniom, podkreślając potrzebę podjęcia bardziej intensywnych i konkretnych niż dotychczas działań w gospodarce leśnej, dostosowania zasad gospodarowania do prognozowanych zagrożeń przy rozwoju i upowszechnianiu wiedzy, stymulowaniu badań i wypracowania systemu wsparcia finansowego i zachęt. W tym celu zakłada powołanie grup ekspertów, a także utworzenie systemu monitorowania powiązanego z planowaniem w lasach, których zadaniem będzie pomoc w zidentyfikowaniu wspólnego wykazu metod i wskaźników monitorowania, wypracowania programów oraz określenia potrzeb badawczych.
     
     Ważnym, kontrowersyjnym, tak z przyrodniczego jak i z gospodarczego punktu widzenia zagadnieniem jest założenie w strategii drastycznego ograniczanie zrębów zupełnych. W zderzeniu z uwarunkowaniami siedliskowymi Polski, dominacją sosny i potrzebą znacznego przyspieszenia przebudów drzewostanów wymaga to dogłębnej analizy i korekty.
    
     Istotnym założeniem strategii jest potrzeba objęcia planami zarządzania (planami urządzenia lasu) wszystkich lasów publicznych oraz jak najwięcej lasów prywatnych. Podkreśla się również celowość opracowywania planów strategicznych dla lasów i sektora leśnego (krajowych i regionalnych) na najbliższe 10, 30 i 50 lat. Posiadanie regionalnych i krajowych planów strategii zarządzania lasami w powiązaniu z planami gospodarowania przestrzenią jest niezwykle ważne nie tylko w zarzadzaniu przyrodą ale także we właściwym wykorzystaniu pozaprodukcyjnych funkcji lasów w korelacji z potrzebami ochrony przyrody. Stwarza także możliwość właściwej hierarchii celów i ustanowienia wiodących funkcji lasów na większych niż jednostka organizacyjna obszarach. Takie planowanie pozwoliłoby na zróżnicowane podejście krajów i regionów UE w zależności od różnic klimatycznych, struktury własności czy innych uwarunkowań historycznych i potrzeb społecznych. W strategii ujęto wzrost roli społeczeństw w zarządzaniu zasobami przyrody i ich instytucjonalne wsparcie, co  współcześnie i w przyszłości jest niezbędne w społeczeństwach obywatelskich. Ważne jest jednak wypracowanie prawnych, efektywnych ram konsultacji społecznych aby uniknąć anarchizacji działań gospodarczo-ochronnych w szczególności w odniesieniu do lasów sektora publicznego. W dokumentacji planów urządzenia lasu, powinny znaleźć swoje miejsce przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem dorobku naukowego i osiągnięć praktyki w celu ciągłego doskonalenia gospodarki leśnej. Plany urządzania lasu mogą być też doskonałym narzędziem  koordynacji i wdrażania wspólnych zasad polityki leśnej oraz instrumentem konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa.

     Bardzo ważnym zagadnieniem poruszanym w nowej strategii leśnej jest monitorowanie stanu lasów. Duży nacisk – w celu zapewnienia większej porównywalności wyników – został położony na możliwość wykorzystania danych teledetekcyjnych. Ważne jest jednak  podkreślenie potrzeby integracji tych danych z danymi naziemnymi, w szczególności pochodzącymi z wielkoobszarowych inwentaryzacji stanu lasu wykonywanych w większości krajów członkowskich UE. W tym względzie Polska ma duże doświadczenie.

    Za ciekawą i wartą wsparcia uznać należy  propozycję wypracowania kryteriów/progów oceny  zrównoważonej gospodarki leśnej.  System takich kryteriów wprowadzony w ramach unijnej certyfikacji mógłby zastąpić obecne, daleko niedoskonałe systemy certyfikacji. Należałoby jednak uczynić ją obligatoryjną, a nie, jak się proponuje w Strategii – dobrowolną. Zdając sobie sprawę z trudności opracowań kryteriów i znaczących wartości progowych dla oceny zrównoważonej gospodarki leśnej proponujemy uwzględnić zróżnicowanie wynikające z geografii, dotychczasowych praktyk zarządzania czy zaburzeń biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych.  Jednym z ważnych kryteriów powinna być np. relacja wielkości pozyskania drewna do przyrostu bieżącego.
    
     Dużą uwagę w strategii przywiązano do racjonalnego wykorzystania drewna, jako surowca magazynującego CO2  i kaskadowości jego wykorzystania. Propozycje systemów wsparcia przemysłu drzewnego, zachęcające także do korzystania z drewna gatunków dotąd słabo wykorzystywanych w przemyśle drzewnym, są ważne nie tylko ze względu na wydłużenie okresu magazynowania CO2 ale także na zachodzące zmiany w strukturach gatunkowych lasów UE. Ten punkt widzenia sankcjonuje zrównoważone pozyskanie ekologicznego surowca – drewna jako ważny czynnik rozwoju gospodarczego i społecznego. Uważamy za dyskusyjne utrzymywanie wsparcia dla spalania biomasy drzewnej/leśnej.
    
     Inicjatywa posadzenia 3 mld drzew w krajach UE jest godna pełnego wsparcia. Środowiskowy ale i propagandowy charakter tej inicjatywy zwraca uwagę na niedocenianą  rolę zadrzewień w ochronie bioróżnorodności czy kształtowaniu lokalnych klimatów. Inicjatywa ta może być dla  Polski impulsem do opracowania Krajowego Programu Zadrzewień lub zintegrowania go z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości. Lasy Państwowe powinny być tą inicjatywą żywotnie zainteresowane gdyż dysponują niewykorzystanym w pełni, nowoczesnym potencjałem i infrastrukturą  nasienną i szkółkarską. Stwarza to LP możliwość szerokiego wyjścia do lokalnych społeczności i samorządów.
    
     Strategia w dużym stopniu jest reakcją na zachodzące spontanicznie zmiany w ekosystemach leśnych i wykorzystuje dotychczasowe doświadczenia z historii leśnictwa (dobre i złe) a także doświadczenia i wyciągane wnioski. Jest dokumentem wymagającym uszczegółowienia i dopracowania w wielu obszarach, co jest założeniem Komisji UE. Jest jednak pierwszym dokumentem o holistycznym podejściu do gospodarowania ekosystemami leśnymi w Europie, pomimo zróżnicowania uwarunkowań przyrodniczych w krajach UE. Koncentrując się na lasach w UE jednocześnie  uznaje, że wyzwania związane z lasami mają z natury charakter globalny, dlatego też zakłada ścisłą współpracę z partnerami na świecie w zakresie ochrony i odbudowy lasów oraz prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Wyrazem tego jest proponowane przyjęcie wniosku ustawodawczego mającego gwarantować, że produkty pochodzące z UE lub z państw trzecich, sprzedawane na rynku UE, nie przyczyniają się do globalnego wylesiania.
    
     Pojawienie się idei płatności za usługi ekosystemowe, na razie jako zachęt lub rekompensat  dla prywatnych właścicieli lasów, może w przyszłości zainicjować opracowaniem metodologii wyliczania ich wartości i być instrumentem wspierania gospodarki leśnej, prowadzonej zgodnie z przyjętymi zasadami w szerszym zakresie, także w odniesieniu do lasów publicznych.

     W przedstawionych spostrzeżeniach zwracamy uwagę na najważniejsze bądź dyskusyjne sprawy zawarte w strategii, oceniając ją generalnie pozytywnie. Jest to dokument ważny, dotyczy bowiem ponad 40% powierzchni krajów UE. W przedstawionej formie, w odniesieniu do polskich uwarunkowań, wymaga rozwinięcia, dopracowania i doszczegółowienia na wielu polach jego realizacji. Konieczna jest duża aktywność Polskiej administracji odpowiedzialnej za leśnictwo w adaptacji tego dokumentu do polskich uwarunkowań organizacyjnych, własnościowych, gospodarczych i społecznych, z wykorzystaniem dotychczasowego dorobku. Mamy świadomość, że polskie leśnictwo stoi przed wyzwaniem ewolucyjnego dostosowania funkcji lasów określonych w strategii UE wobec  zmian klimatu i oczekiwań społecznych. Perspektywa realizacji strategii uświadamia, że leśnictwo (nie tylko polskie) wymaga zmian prawnych jak i dalszego doskonalenia zasad i instrukcji regulujących gospodarkę leśną. Do realizacji zadań nakreślonych w strategii potrzeba zatem kompetentnych kadr o różnorodnych specjalnościach a także systemu  kształcenia i doskonalenia ich umiejętności oraz nowoczesnego systemu zarzadzania.

     Analiza Nowej Strategii Leśnej UE do 2030 roku skłania do przemyśleń nad potrzebą opracowania Nowej Polityki Leśnej Państwa w Polsce w następstwie Polityki Leśnej Państwa z 1997 roku, której założenia i cele modyfikuje duch czasu.

Opracowano w Komisji Polityki Leśnej PTL  przy wykorzystaniu nadesłanych uwag i opinii ekspertów – naukowców i praktyków -  członków PTL.
                                                                                                                                  Z poważaniem

                                                                                                                                  Przewodniczący
                                                                                                                                Zarządu Głównego
                                                                                                                       Polskiego Towarzystwa Leśnego

                                                                                                                             Dr inż. Janusz Dawidziuk


Apel skierowany przez PTL i SITLiD do Ministra Klimatu i Środowiska Pana Michała Kurtyki
Opublikowano: 23.03.2021

Warszawa, 10 marca 2021 r.
 
Apel Polskiego Towarzystwa Leśnego oraz Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa o aktywne uczestnictwo Polski w dalszych pracach UE nad „Unijną strategią na rzecz bioróżnorodności 2030”, uwzględniające specyfikę, dorobek i dotychczasowe osiągnięcia leśnictwa polskiego w ochronie bioróżnorodności

Komisja Europejska przyjęła w 2020 r. dokument: „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 Przywracanie przyrody do naszego życia”. Strategia ma łączyć ochronę bioróżnorodności z  przeciwdziałaniem zmianom klimatu w ramach szerokiego programu pn. Europejski Zielony Ład.

Realizacja zapisów Strategii doprowadzić ma do objęcia ochroną prawną 30% powierzchni lądowej, wyłączenia z całkowitego użytkowania 10% tej powierzchni, a także zaprzestania użytkowania „starodrzewów”. W fizjograficznych i własnościowych warunkach Polski wyłączenia z użytkowania skierowane zostaną w większości na lasy Skarbu Państwa. Według wstępnych szacunków może to oznaczać konieczność objęcia ochroną ścisłą nawet około 2,5 mln ha lasów.

Konsekwencją wprowadzenia ochrony ścisłej na takiej powierzchni będzie znaczne ograniczenie pozyskania drewna w Polsce, szacowane nawet do 40% (wynika to m.in. ze struktury wieku drzewostanów), co doprowadziłoby do utraty tysięcy miejsc pracy. Istnieją także uzasadnione obawy, że tak znaczne ograniczenie pozyskania drewna spowodowałoby istotne konsekwencje gospodarcze w bardzo dobrze rozwiniętym polskim przemyśle drzewnym oraz konieczność uzupełnienia brakujących w Polsce i Europie ilości drewna, jakie wyniknęłyby z wprowadzonych ograniczeń. Drewno to byłoby wówczas kupowane w krajach nie stosujących zasad zrównoważonego leśnictwa, jak np. Rosja czy Brazylia. Zwiększone pozyskanie spowodowałoby wzrost wylesień i spadek bioróżnorodności w tych krajach, które odpowiedziałyby na gwałtowny wzrost popytu na drewno w Europie. Oczekiwany wzrost bioróżnorodności, spodziewany do uzyskania w wyniku wyłączenia z użytkowania i czynnej ochrony znacznych powierzchni lasów, może być w ten sposób zniwelowany.


Leśnictwo polskie, realizując zasadę zrównoważonego rozwoju, zwiększyło lesistość kraju z 21% w 1945 r. do 30% obecnie (przy wzroście powierzchni lasów o około 3 mln ha), wprowadziło na połowie powierzchni leśnej różnego rodzaju formy ochrony przyrody, a racjonalnie użytkując zasoby drzewne, zwiększa co roku o około 35 mln m3 zasoby dla przyszłych pokoleń, chroni rzadkie i ginące gatunki roślin i zwierząt, retencjonuje wodę w lesie. Te działania spowodowały wzrost średniego wieku polskich lasów do 59 lat oraz zwiększenie zasobności ze 125 m3/ha w 1968 roku do 286 m3/ha obecnie. Lasy polskie pochłaniają coraz więcej CO2, chroniąc w ten sposób klimat.
 
Odmienna od większości państw UE struktura własnościowa lasów w Polsce, ze zdecydowaną przewagą lasów państwowych, pozwoliła na wypracowanie modelu leśnictwa wielofunkcyjnego, dobrze godzącego potrzeby ochrony bioróżnorodności z odpowiedzialnym użytkowaniem ich zasobów. Zasady tej gospodarki podlegają ciągłej ewolucji i doskonaleniu. Realizacja tego modelu pozwoliła także na rozwój sektora leśno-drzewnego na światowym poziomie. Prowadzona w Lasach Państwowych na powierzchni ponad 7 milionów hektarów wielkoobszarowa ochrona przyrody jest bardziej skuteczną metodą ochrony bioróżnorodności niż tylko na ściśle określonych, wyłączonych obszarach, i według dotychczasowych doświadczeń powinna być kontynuowana. Podział lasów na produkcyjne i objęte całkowitą ochroną nie znajduje dowodów potwierdzających skuteczność tego sposobu ochrony bioróżnorodności. Lasy polskie, tak jak i w całej Europie, zostały na przestrzeni wieków mocno przekształcone. W tych warunkach pozostawienie dużej ich części, bez świadomie ukierunkowanej ingerencji człowieka, nie będzie dobrze służyło samej przyrodzie. Bazując na dotychczasowych doświadczeniach, jesteśmy przekonani, że sprawdzona w polskim leśnictwie wielkoobszarowa ochrona jest najbardziej skuteczną formą ochrony bioróżnorodności.
 
Zaniechanie aktywnych działań ochronnych na szacowanej według wstępnej propozycji powierzchni około 2,5 mln ha polskich lasów spowoduje nie tylko spadek pozyskania drewna, ale także głębokie, negatywne konsekwencje w odniesieniu do ochrony klimatu, ochrony bioróżnorodności, trwałości lasów, dochodów społeczeństwa, rynku pracy i dochodu narodowego.

Pozostawione bez ingerencji człowieka lasy w stadium rozpadu będą pochłaniały coraz mniej, a emitowały coraz więcej CO2. Zagrożona zostanie trwałość lasów, utrzymywana obecnie dzięki gospodarce leśnej, przeciwdziałającej masowym gradacjom owadów, pożarom, pojawianiu się gatunków inwazyjnych czy likwidującej skutki katastrof spowodowanych innymi czynnikami abiotycznymi.
 
Proponowane powiększenie obszarów chronionych odbywa się na obecnym etapie jeszcze bez określenia kryteriów ich wyboru, sposobów ochrony, przy jednoczesnym braku definicji starodrzewów. Budzi to obawy o dowolne, nienaukowe i nieweryfikowalne ustalenie wielkości powierzchni, jakie mają być objęte ochroną, często jak uczy doświadczenie, pod naciskiem radykalnych organizacji ekologicznych, nieponoszących odpowiedzialności za skutki.
 
Komisja Europejska prowadzi obecnie prace nad uściśleniem pojęć i ustaleniem prawnie wiążących unijnych celów w zakresie odtwarzania przyrody. Nie jest jeszcze za późno na ukształtowanie dyskutowanych obecnie rozwiązań w taki sposób, aby skutecznie chronić bioróżnorodność i zachować trwałość lasów wg sprawdzonego w Polsce modelu wielofunkcyjnej gospodarki leśnej.

Polskie Towarzystwo Leśne a także Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa od lat propagują ideę ochrony bioróżnorodności, uznając ją za cel równorzędny z innymi celami leśnictwa przyjętymi w Ustawie o lasach. Zdecydowanie popieramy także podejmowane przez UE działania ukierunkowane na ochronę bioróżnorodności. Uważamy jednak, że realizacja Strategii powinna odbywać się w sposób umożliwiający zrównoważone wykorzystanie lasów do celów ochrony przyrody, społecznych i ekonomicznych oraz umiejętne godzenie tych funkcji według podstaw naukowych. Propozycje zawarte w Strategii nie dają takich możliwości w polskich uwarunkowaniach i mogą spowodować skutki przeciwne do zamierzonych.

PTL oraz SITLiD, grupujące blisko 15 tysięcy członków reprezentujących różne ośrodki naukowe, pracowników leśnictwa i instytucji ochrony przyrody, a także przedstawicieli przemysłu drzewnego, uważają działania w dziedzinie leśnictwa nakreślone w Unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 za zbyt mało sprzyjające ochronie bioróżnorodności w polskich uwarunkowaniach, negatywne dla gospodarki i społecznie nieakceptowalne.
 
 
Przedstawiając powyższe argumenty, zwracamy się do Pana Ministra z apelem o podjęcie właściwych i zdecydowanych działań w kierunku takiego kształtowania implementacji „Unijnej Strategii…”, która w ostatecznym kształcie odpowiednio uwzględni różnorodność i specyfikę przyrody krajów zrzeszonych w UE, stosowanych form i metod ochrony bioróżnorodności oraz ich dotychczasową skuteczność, a także względy społeczne i gospodarcze.

Za Polskie Towarzystwo Leśne
dr inż. Janusz Dawidziuk
Przewodniczący Zarządu Głównego PTL
 
Za  Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa
prof. dr hab. Piotr Paschalis Jakubowicz
Przewodniczący Zarządu Głównego SITLiD
 
 
Otrzymują z prośbą o wsparcie:
  1. Pan Andrzej Duda - Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
  2. Pani Elżbieta Witek  - Marszałek Sejmu RP
  3. Pan  Tomasz Grodzki- Marszałek Senatu RP
  4. Pan Mateusz Morawiecki – Premier Rządu RP
  5. Pan Jarosław Gowin – Wicepremier RP, Ministerstwo Pracy Rozwoju i Technologii
  6. Pan Edward Siarka - Pełnomocnik Rządu ds. Leśnictwa i Łowiectwa
  7. Pani Małgorzata Golińska – Główny Konserwator Przyrody
  8. Pan Andrzej Konieczny – Dyrektor Generalny Lasów Państwowych
  9. Europosłowie - wszyscy

Apel w pliku pdf można pobrać z tego miejsca